مهریه در دین، هدیه و پیشکی است از طرف مرد برای زن اما امروزه از فلسفه وجودی آن دور شده و مهریه‌ها، سنگین و نامتعارف تعیین می شوند و ممکن است زن گمان کند هر چه مهر سنگین‌تر باشد برای او مزیت است درحالی‌که همیشه این‌گونه نیست و ممکن است به ضرر او تمام شود.
مهریه نیز مانند هر تعهد دیگری باید انجام آن مقدور باشد و مرد بتواند آن را تسلیم کند؛ بند 1 ماده 232 قانون مدنی در بیان موجبات بطلان شرط، به نامقدور بودن شرط تصریح کرده است. بنابراین در صورتی که مرد نتواند تحت هیچ شرایطی مهریه را پرداخت کند، مهریه باطل است.
در ازدواج دائم عدم تعیین مهریه یا بطلان آن خللی به ازدواج وارد نمی‌کند و طبق ماده 1087 باید برای زن مهرالمثل تعیین شود و با بطلان مهرالمسمی (مهریه تعیین شده توسط طرفین)، زن مستحق دریافت مهرالمثل است.
مهرالمثل عبارت است از مهریه‌ای که با در نظر گرفتن اوضاع و احوال، برای زن تعیین می‌شود. طبق ماده 1091 قانون مدنی برای تعیین مهرامثل باید حال زن از حیث شرافت خوانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.
برای بطلان مهرالمسمی، به وضعیت شوهر از حیث تمکن مالی توجه می‌شود در حالی‌که در تعیین مهرالمثل، به وضعیت زن توجه می شود.
بنابراین در صورتی که مهریه سنگین و نامتعارف باشد، شوهر می‌تواند با اثبات نامقدور بودن پرداخت آن، مهرالمسمی را باطل کرده و مهرالمثل بپردازد. در این راستا هرچه مهریه سنگین‌تر باشد امکان اثبات این امر برای شوهر راحت‌تر است و به زیان زن تمام می‌شود؛ بنابراین بهتر است مهریه به گونه‌ای تعیین شود که پرداخت آن برای مرد ممکن باشد تا نتواند به علت نامقدور بودن پرداخت آن، مهریه را باطل کند و مهرالمثل که ممکن است مبلغ کمی باشد به زن بپردازد.
علی علیدادی دهکهنه (دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس)
